Słuchowiska – czyli radiowe spektakle dźwiękowe – przez dekady przykuwały słuchaczy do głośników. Dziś, w dobie podcastów i audiobooków, często o nich zapominamy, choć wiele z ich elementów znajdziemy w najpopularniejszych produkcjach audio XXI wieku. Poznajmy ich historię.
Czym jest słuchowisko?
Słuchowisko to forma teatru dźwięku. Opowieść przedstawiana głosami aktorów, z muzyką, efektami dźwiękowymi i narracją, ale bez obrazu. Jest czymś więcej niż audiobook – to kompletna inscenizacja, często z rozbudowanymi rolami i scenariuszem przygotowanym specjalnie pod medium radiowe.
Narodziny słuchowisk: teatr w radiu
Pierwsze słuchowiska pojawiły się już w latach 20. XX wieku. W Stanach Zjednoczonych przełomem był rok 1938, kiedy Orson Welles, wraz z zespołem, zrealizował legendarny cykl słuchowisk radiowych dla CBS. Były to adaptacje słynnych dzieł literackich.
Odcinek na podstawie „Wojny światów” H.G. Wellsa, wzbudził niemałą panikę w New Jersey. Słuchacze byli przekonani, że słuchają prawdziwego reportażu o inwazji Marsjan na Ziemię. Welles musiał się z tego tłumaczyć reporterom.
Posłuchaj tego legendarnego słuchowiska w całości.
Polskie słuchowiska
Początki i czasy PRL-u
Produkcją i emisją słuchowisk od połowy lat 30. do dziś zajmuje się Teatr Polskiego Radia – instytucja działająca w ramach Polskiego Radia. Jednak to w czasach PRL słuchowiska cieszyły się największą popularnością. Radio było już wtedy powszechnie dostępnym nośnikiem kultury.
To dwa najważniejsze słuchowiska Teatru Polskiego Radia:
„Matysiakowie” (od 1956 do dziś!) – jedno z najdłużej emitowanych słuchowisk w Europie, obyczajowa saga warszawskiej rodziny, audio-serial,
„W Jezioranach” (od 1960) – wiejski odpowiednik Matysiaków.
Słuchowiska były emitowane w najlepszym czasie antenowym i miały status równorzędny z teatrem telewizyjnym. Były też podstawą edukacji kulturalnej. Często adaptowano nowości literackie oraz dramaty.
Współczesne słuchowiska
Z czasem, zwłaszcza w latach 90., słuchowiska zaczęły tracić na znaczeniu. Telewizja i Internet na zawsze zmieniły sposób konsumowania treści, a radio zaczęło stawiać na formaty informacyjne i muzyczne.
Współcześnie słuchowiska emitowane są najczęściej w Programie 1 i Programie 2 (audycja „Wieczór ze słuchowiskiem”), rzadziej w Programie 3 Polskiego Radia. Można je także odsłuchać w formie podcastów na stronach radiostacji.
Pobierz aplikację radiową do słuchania stacji internetowych. Słuchaj radia kiedy chcesz i gdzie chcesz: na telefonie, w samochodzie, na telewizorze.
Warto wspomnieć o niezależnych produkcjach, np. „Śledztwo Pisma” (serial podcastowy, ale z narracją jak w słuchowisku), albo „Czarna Seria”, czyli kryminalne słuchowiska inspirowane PRL-em.
Podsumowanie
Słuchowiska to sztuka, która przeszła długą drogę – od analogowych odbiorników po cyfrowe aplikacje. Choć ich forma się zmieniła, jedno pozostało niezmienne: potrzeba słuchania opowieści.
Lubisz talk radio? Przeczytaj, dlaczego warto słuchać takich stacji: Co to jest talk radio? Czy to format dla ciebie?