Jeśli nie wszystkie, to przynajmniej większość poniższych kawałków, odgadniesz „po jednej nutce”. Chociaż od czasów emisji tych seriali minęły dekady, a Polska zmieniła się nie do poznania, chętnie do nich wracamy.
Posłuchaj czołówek z najsłynniejszych polskich serii i dowiedz się, kto je stworzył.
1. „Wojna domowa”
Tekst: Ludwik Jerzy Kern
Kompozycja: Jerzy Matuszkiewicz
Wykonanie: NN
Humorystyczny, lekki utwór z czołówki „Wojny domowej” idealnie wprowadzał widzów w klimat serialu. Był nie tylko doskonałym uzupełnieniem opowieści o życiu państwa Jankowskich i ich nastoletniego syna Pawła, ale również odzwierciedlał ducha tamtej epoki.
Melodię skomponował genialny, wszechstronnie uzdolniony Jerzy Matuszkiewicz ps. „Duduś”, znakomity artysta, kompozytor, muzyk jazzowy, saksofonista, autor wielu niezapomnianych serialowych i filmowych przebojów. Tekst napisał wybitny poeta, satyryk i tłumacz literatury pięknej, Ludwik Jerzy Kern.
Serial emitowany w latach: 1965–1966.
2. „Stawka większa niż życie”
Kompozycja: Jerzy Matuszkiewicz
Tło muzyczne do „Stawki…” napisał Jerzy „Duduś” Matuszkiewicz, który inspirował się zachodnimi produkcjami sensacyjnymi i szpiegowskimi, m.in. nieśmiertelną serią o agencie 007.
Słychać tu elementy typowe dla muzyki filmowej lat 60., np. jazzowe harmonie. Muzykę nagrano we współpracy z profesjonalną orkiestrą, co dodało jej powagi, elegancji i rozmachu.
Serial emitowany w latach: 1968–1969.
3. „Czterej pancerni i pies”
Tekst: Agnieszka Osiecka
Kompozycja: Adam Walaciński
Wykonanie: Edmund Fetting
Czołówka zaczynająca się od słów „Deszcze niespokojne…” stała się jednym z najważniejszych symboli serialu i w ogóle małego ekranu tamtych czasów. Tekst utworu oraz jego melodia odzwierciedlają zarówno heroizm, jak i bliskie relacje bohaterów serii – załogi czołgu „Rudy 102” oraz psa Szarika.
Niezapomnianą, dynamiczną, marszową melodię skomponował Adam Walaciński, kompozytor muzyki poważnej, filmowej i teatralnej, publicysta muzyczny, pedagog. Tekst napisała Agnieszka Osiecka, polska poetka, pisarka, reżyserka teatralna i telewizyjna, dziennikarka. No i jeszcze ten harmonijny, melodyjny wokal Edmunda Fettinga. To nie mogło się nie udać.
Serial emitowany w latach: 1966–1970.
4. „Czterdziestolatek”
Tekst: Jan Tadeusz Stanisławski
Kompozycja: Jerzy Matuszkiewicz
Wykonanie: Andrzej Rosiewicz
Ten kultowy serial komediowy Telewizji Polskiej wyreżyserował Jerzy Gruza. Piosenka z czołówki powstała w wyniku współpracy wspomnianego już dwukrotnie Jerzego Matuszkiewicza oraz Jana Tadeusza Stanisławskiego, radiowca, satyryka i genialnego tekściarza.
Lekka, optymistyczna, wpadająca w ucho melodia idealnie pasuje do humorystycznego i ironicznego charakteru produkcji. W tekście z łatwością doszukasz się odniesień do absurdów codziennego życia w Polsce Ludowej.
Serial emitowany w latach: 1975–1978.
6. „Kariera Nikodema Dyzmy”
Kompozycja: Piotr Marczewski
Serial, oparty na powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, to zgrabna satyra o awansie społecznym sprytnego mężczyzny w międzywojennej Polsce. Piotr Marczewski, kompozytor, pianista, dyrygent, napisał „Nikosiowi” muzykę, która genialnie odzwierciedla klimat epoki międzywojennej.
Motyw przewodni jest dystyngowany, ale jednocześnie trochę groteskowy. Bazuje na jazzowych i swingowych elementach, szczególnie popularnych w Polsce w latach 20. i 30. Ścieżka dźwiękowa serialu idealnie podkreśla absurdalność sytuacji, w których postawili Nikodema twórcy serii. Wszystkie utwory zrealizowano z udziałem profesjonalnych muzyków i orkiestry.
Serial emitowany w 1980 roku.
7. „Alternatywy 4”
Kompozycja: Jerzy Matuszkiewicz
Żywą, rytmiczną i pełną humoru oprawę muzyczną serialu skomponował oczywiście… Jerzy „Duduś”. Serial, wyreżyserowany przez Stanisława Bareję, przeszedł do historii polskiego kina. To wyjątkowo udana satyra o absurdach życia mieszkańców słynnego bloku przy ulicy Alternatywy 4.
Muzykę i tym razem nagrano w studiu z profesjonalną orkiestrą. Każdy motyw muzyczny został precyzyjnie dopasowany do akcji i charakterów postaci. W efekcie muzyka jest integralną częścią serialu.
Serial emitowany w 1986 roku.
5. „Zmiennicy”
Tekst: Jacek Janczarski
Kompozycja i wykonanie: Przemysław Gintrowski
Kto nie lubił tego kolejnego już serialu Stanisława Barei? Pomysł na serial reżyser zaczerpnął z życia codziennego (w końcu to ono pisze najlepsze scenariusze) – taksówkarze byli w tamtych czasach jedną z najbardziej podzielonych grup zawodowych. Głównym „bohaterem” serii jest żółty Fiat 125p o podwójnie pechowym numerze bocznym 1313.
Słowa do czołówki „Zmienników” napisał Jacek Janczarski, polski pisarz, dramaturg, satyryk i scenarzysta filmowy. Piosenkę skomponował i wykonał Przemysław Gintrowski.
Serial emitowany w latach: 1987–1988.
Podsumowanie:
Muzyka to nie tylko dodatek do produkcji filmowych i serialowych, ale ich integralna, żywa część. To ona w dużej mierze tworzy niepowtarzalny klimat, buduje napięcie i podkreśla konkretne cechy bohaterów (pisaliśmy już o tym tutaj: Początki muzyki filmowej). Słuchając czołówek dawnych polskich seriali, tylko utwierdzisz się w tym przekonaniu.
Zwróć uwagę na autentyczność tekstów, melodii i kunszt wykonania zaprezentowanych utworów. Nie bez znaczenia jest fakt, że w większości tworzyli je ludzie wszechstronnie uzdolnieni, blisko związani z kulturą i muzyką oraz to, że powstawały one w studiach z udziałem profesjonalnej orkiestry.
Zdjęcie tytułowe, ilustracyjne: Moritz Mentges//Unsplash